Forma Lewandowski odnotowana jest po raz pierwszy w „Albumie studentów Akademii Zamojskiej”, znajdujemy bowiem Krzysztofa Lewandowskiego, studiującego w roku 1673 i Andrzeja (1681), czterej inni Lewandowscy studiowali na początku wieku XVIII (lata 1699, 1737, 1745, 1756). Wśród nazwisk bytomian odnaleźć można zapis z roku 1688: „Ty Mikolaiu, Przezwany Lewandowski [z] Samborza cechu Knapskiego” – ta zapewne data znajduje się w Słowniku Rymuta W „Źródłach do dziejów Warszawy” pojawia się kilku Lewandowskich, najwcześniej – w 1743 r. W „Słowniku nazwisk mieszkańców Powiśla Gdańskiego” najwcześniejszy zapis ma datę 1747 r., późniejsze pochodzą z początku XX wieku. Wśród mieszkańców parafii Rudawa koło Krakowa żył Jan Lewandowski – zapis z 1760 r. „Inwentarze mieszczańskie” z wieku XVIII z ksiąg - miejskich i grodzkich Poznania wymieniają kilku Lewandowskich; najwcześniejszy zapis ma datę 1773 r. W „Lustaracjach województwa Krakowskiego” z 1789 roku pojawia się Mateusz Lewandowski ze wsi Kosmalów. Wśród łodzian Lewandowscy pojawiają się dopiero w ostatniej dekadzie XVIII wieku. ” I status społeczny Lewandowskich był różny w ciągu okresu funkcjonowania tego nazwiska w Polsce spotykamy ich wśród chłopów, kleru, mieszczaństwa jak i szlachty. Przykłady nazwisk utworzonych w oparciu o rdzeń ?”Lewand” – opisać.
W wydawnictwie „Nazwiska Polaków. Słownik historyczno – etymologiczny” K. Rymut Kraków 1999 r. autor notuje nazwisko Lewandowski pod datą najwcześniejszego znanego mu zapisu z 1688 rok /wiemy że pierwszy zapis nazwiska znany jest już w roku 1608/. Wraz z Lewandowskimi pod jednym hasłem autor umieścił też nazwisko Lawenderski – pierwszy znany zapis 1661 r., Lewanderski – pierwszy znany zapis w roku 1672, Lewandowic z pierwszym zapisem w 1687 r. Od XVIII wieku funkcjonują też nazwiska Lewandowicz, Lewancic.
Tabela nr 1Rodziny Lewandowskich od jednego protoplasty.
a. nazwy rośliny – lawenda prawdziwa znana też pod nazwą lawenda lekarska. Najwcześniejszy zapis tej rośliny pochodzi z 1500 roku i wymienia formy lavendta, lauendula ale już w „Słowniku etymologicznym języka polskiego”, Kraków 1952-1982, autor F. Sławski podaje, że w XVI wielu używano formy lewanda, lawanda, lawendula; dziś lewanda, lawanda, lewenda. Nazwisko Lewandowski może pochodzić właśnie od a. nazwy rośliny lewanda, lawenda, podobnie jak nazwisko Fiołek, Fijałkowski od kwiatka fijołek, Rozmaryn, Rozmarynowicz, Rozmarynowski od rośliny rozmaryn, czy też Wrzos, Wrzosek, Wrzoskiewicz od wrzosu. b. nazwy miejscowości np. od miejscowości Lewandów, Lewandówka. Wszyscy badacze zajmujący się ......nazwiska Lewandowski wykluczają możliwość pochodzenia odmiejscowego nazwiska Lewandowski. c. od rzeczownika lewandoski – włóczęga, człowiek lekkomyślny. d. od łacińskiego wyrazu levans, -antis – „ojciec chrzestny” lub levantes – „podający do chrztu” e. od słowa – lew, będącego w średniowieczu używane jako imię Leo - Leon, f. od nazwy grupy państw położonych nad brzegami morza Śródziemnego /Syria, Liban, Palestyna, Egipt/ a zwanych kraje Lewantu. W średniowieczu prowadzono bardzo ożywiony handel z krajami lewantu z krajami lewantyjskimi. Lewantyńczykami określano przybyszów przybyłych z tych krajów i osiadłych w Europie.
Podsumowanie. |
uża frekwencja nazwiska Lewandowski w Polsce nie idzie w parze z okresem jego funkcjonowania w Polsce. Pierwszy zapis nazwiska Lewandowski zawarty w Księgach egzaminów do święceń kapłańskich w diecezji krakowskiej znany jest w 1608 roku chociaż w brzmieniu Lavendowski o imieniu Albert Adam. 
hronologię pojawienia się nazwiska Lewandowski na tle znanych materiałów pisanych podaje w swej pracy – artykule „Tajemniczy Lewandowski” Pani dr Katarzyna Skowronek z Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, który pozwalam sobie zacytować:
omimo, ze w dokumentach, zapisach nie pojawia się zbyt często nazwisko Lewandowski należy przyjąć, że nazwisko Lawendowski//Lewandowski pojawiło się dużo wcześniej przed pierwszymi znanymi zapisami tych nazwisk czyli przed datą 1608r.//1673 r. Autor niniejszego opracowania zakłada hipotetycznie że nazwisko to funkcjonowało już kilka pokoleń wstecz. Do swoich badań statystycznych będzie przyjmował rok 1500 jako rok pojawienia się antroponimu Lewandowski. /ale czy można jeśli w tak odległym czasie nie funkcjonowały nazwiska/
a skutek bardzo rzadkich zapisów w różnego rodzaju dokumentach trudno określić większe skupiska Lewandowskich w Polsce i wyznaczyć antroponimiczne gniazda czy skupiska. Wiadomym, że od końca XVII wieku Lewandowscy zamieszkują Śląsk, Małopolskę, Mazowsze, Wielkopolskę oraz Pomorze.
łownik staropolskich nazw osobowych” pod red. W. Taszyckiego, Wrocław 1971 r. nie notuje nazwisk Lewandowski, Lawendowski i nazwisk z podstawą słowotwórczą typu Lewand-, Lawend-.
ardzo ciekawa jest etymologia tego nazwiska. Otóż wśród badaczy generalnie stwierdza się, że nazwisko Lewandowski, Lawendowski może wywodzić się od: